Schaalmodellen van wind aangedreven molens
Deze pagina werd aangemaakt op 2022-01-05
Laatste aanpassingen
2023-04-02 - Rusland, molen van Chirshi >>
2022-11-21 - Wormer, molen 'de Koker' >>
2022-09-14 - update Terschuur, molen 'den Olden Florus' >>
2022-08-11 - update houtzaagmolen Broekerhaven >>
2022-08-05 - update standerdmolen 'Ter Haar' >>
2022-02-28 - Engeland 'The Little Mill' Aythorpe Roding >>
Overzicht per land
Standerdmolen in Aythorpe Roding, Essex
Standerdmolen in Terschuur, 'Den Olden Florus'
voorheen de Kallenbroekermolen.
16e eeuw
Moinho giratorio bij Ansião
In de 7e eeuw werden in Noordwest Afghanistan en Oost Iran molens korenmolens gebouwd. Ze hadden een verticale as die misschien het best te vergelijken is met een draaideur.
De molens waren zo gebouwd dat ze alleen konden werken als de wind uit noordelijke richtingen waaide. Dit was het geval tijdens de 4 warmste maanden van het jaar. De wind waait in die periode van de Kara Kum woestijn in Rusland naar de Baluchi vallei in Pakistan en wordt ook wel de 120 dagen wind genoemd.
modelschaal : 1/100
inspiratie : Afghaanse molen bij Herat
materiaal : mdf en modelgips
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2021 nr 9
Omdat de hier bovenstaande Afghaanse molen op schaal 1/100 toch wel erg klein is werd begonnen aan een model op schaal 1/50. De kern is nu geen mdf maar multiplex. Bij de afwerking bleek de verf te glanzen, daarom is alles nogmaals geverfd en nu met op kleur gebrachte powerdek muurverf.
modelschaal : 1/50
inspiratie : Afghaanse molen bij Herat
materiaal : 8mm multiplex, gips, muurverf met oker pigment; rotor: teak- en appelhout.
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2021 nr 10
De immigranten die zich eind 19e eeuw settelden in Nebraska bouwden van het materiaal dat ze beschikbaar hadden een apart soort windmolens om water op te pompen voor een moestuin en enkele stuks vee. De molentjes staan bekend onder de naam 'Jumbo windmill'.
modelschaal : 1/50 - 1/20
bron : "The Homemade Windmills of Nebraska" - 1899 - Erwin Hinkley Barbour.
materiaal : teakhout
gemaakt door: Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2021 nr 7
Immigranten die zich in de 19e eeuw vestigden in Nebraska bouwden niet alleen Jumbo's. Verschillende bedrijven hadden een molen op het dak van de schuur voor het aandrijven van werktuigen zoals de 'corn sheller' en 'corn grinder'. Deze molens die aan een strijdbijl deden denken werden 'Battle ax' windmolens genoemd.
modelschaal : 1/50
bron : "The Homemade Windmills of Nebraska" - 1899 - Erwin Hinkley Barbour.
materiaal : teakhout, mdf (dak)
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Kleine standerdmolen met kombuis (de uitbouw).
modelschaal : 1/100
inspiratie : molen van Bellintsi.
materiaal : verschillende soorten hout
gemaakt door : Jaap Kamphuis
In het oostelijk deel van Duitsland (Saksen) werden veel standerdmolens omgebouwd tot paltrokmolen. Ze werden op een ringmuur geplaatst en kregen een tandwiel aandrijving die verbonden was met een roosmolen op het dak. Dit zorgde ervoor dat de molen zich automatisch op de wind kon richten. De wieken werden uitgerust met jaloezieën waardoor ook de draaisnelheid min of meer gelijk bleef (deze zijn in het model niet nagebouwd). Het waren grote meelfabrieken met meerder walsmolens die lang in bedrijf zijn gebleven.
inspiratie : Paltrokmolen van Oppelhain
materiaal : multiplex, limba latjes, iepenhout
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2021 nr 8
De Grieks Albanese Mohammed Ali (1769-1849, ook: Mehemet Ali) wordt gezien als de stichter van het moderne Egypte. In het kader van zijn landbouwpolitiek liet hij op meerdere plaatsen windmolens bouwen. De staat kocht het graan van de boeren en liet het in de windmolens van de overheid malen.
modelschaal : 1/50
inspiratie : Windmolen in Al Moukhatam
materiaal : mdf, eikenhout
gemaakt door : Jaap Kamphuis
De eerste standerdmolens hadden twee ingegraven balken - de kruisplaten - waarop een door 4 of 8 schoren - de steekbanden - gesteunde dikke standerd stond. Op de standerd lag een dikke dwarsbalk die de hele molenconstructie droeg. Er was dus geen sprake van een 'zetel' en voeghouten waarop een deel van het gewicht van de molen rustte. De laatst bekende molen was voorzien van verticale beplanking. In de reconstructie zijn de kruisplaten 1/4e op elkaar ingelaten en geplaatst op een laag zand ten behoeve van de afvoer van water. Het zandpakket en de kruisplaten zijn afgedekt met een dikke laag klei. De 'buried post mill' wordt ook wel 'sunk post mill' genoemd.
modelschaal : 1/50
inspiratie : oude afbeeldingen en historische beschrijvingen
materiaal : teakhout, wengé
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Dit is de grootste standerdmolen in Essex. De molen werd vermoedelijk gebouwd in 1779. Oorspronkelijk had de molen een open standerd. In 1860-1868 is de molen gemoderniseerd en kreeg jaloeziewieken. In 1868 werden ook de roosmolen en de stenen onderbouw aangebracht.
modelschaal : 1/50
inspiratie : foto's en informatie op internet
materiaal : teakhout, multiplex, vliegtuigtriplex
gemaakt door : Jaap Kamphuis
De molens in Iran verschillen van die in Afghanistan, maar werken wel volgens hetzelfde principe en maken eveneens gebruik van de 120 dagen wind. De molens stonden in lange rijen bij plaatsen zoals Nastifan en dateren eveneens uit de 7e eeuw.
modelschaal : 1/100
inspiratie : molenrij bij Nastifhan
materiaal : mdf en modelgips
gemaakt door : Jaap Kamphuis
De standerdmolen is een molentype dat tot ontwikkeling kwam in West-Vlaanderen en mogelijk tegelijkertijd aan de Engelse oost kust. De historie gaat terug tot de 11e eeuw.
modelschaal : 1/50
inspiratie : molen in Ter Haar, bouwjaar 1832, (oorspronkelijk molen van Bourtange, bouwjaar 1619)
materiaal : teak; meranti; limba; mdf
verf : zwarte acrylverf afgedekt met een laag matte PU lak
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2022 nr 8
Deze molen die als inspiratie dient voor dit schaalmodel staat in Terschuur in de Gelderse vallei en heette oorspronkelijk 'Kallenbroeker molen'. Na een ingrijpende renovatie kreeg de molen de naam 'Den Olden Florus'. De historie gaat terug tot in de 16e eeuw.
modelschaal : 1/50
inspiratie : molen in Terschuur situatie ca 1960 (Huidige naam: 'Den Olden Florus')
materiaal : skelet eiken, poeren multiplex, dak meranti, onderbouw en riet mdf, hek- en zoomlatten appelhout.
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2023 nr 2
In december 1593 krijgt Cornelis Czn van Uitgeest octrooi op de bouw van een houtzaagmolen. De molen had hij op dat moment al gebouwd en hij had er ook al mee gewerkt.
De locatie van de molen was de houtzagerij aan de Meldijk te Uitgeest. Omdat het een betrekkelijk kleine molen was kreeg de molen naar haar vorm de bijnaam 't Juffertje.
Deze houtzaagmolen bewees dat zagen op windkracht mogelijk was. Er waren echter wel enkele bezwaren en Cornelis van Uitgeest meende deze te kunnen oplossen door de molen op een vlot te bouwen. Deze vlotmolen staat ook in het octrooi.
Aan de hand van de beschrijving en de tekeningen in het octrooi, is een reconstructie gemaakt.
modelschaal : 1/20
inspiratie : octrooi tekst en tekeningen
materiaal : hoofdzakelijk iepenhout
gemaakt door : Jaap Kamphuis
In december 1593 krijgt Cornelis Czn van Uitgeest behalve octrooi op een op het land staande zaagmolen ook octrooi op een houtzaagmolen gebouwd op een vlot. De molen heeft vermoedelijk nabij de houtzagerij van C.C. van Uitgeest in het water gelegen. Het werken met de molen was geen succes. Mogelijk was de strenge winter en het in het ijs ingevroren liggen daar debet aan. De molen werd verkocht en in het voorjaar van 1596 werd de molen naar Zaandam gevaren en daar op het land opgesteld en verbeterd. Hiermee werd de molen het prototype van de houtzaagmolen die we later zouden leren kennen als de paltrokmolen.
Ondanks het succes van de paltrokmolen - er werden er zeker 400 van gebouwd - weet vrijwel niemand dat dit een puur Nederlandse uitvinding is. De naam van deze drijvende houtzaagmolen was 'De Juffer'.
Aan de hand van de beschrijving en de tekeningen in het octrooi, samen met de beschrijving door tijdgenoten, is een reconstructie gemaakt.
modelschaal : 1/50
inspiratie : octrooitekst en tekeningen
materiaal : hoofdzakelijk iepenhout,
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Paltrok houtzaagmolen.
Ontstaan eind 16e, begin 17e eeuw. De 'oervorm' was de drijvende molen 'De Juffer' die in 1596 uit Uitgeest in Zaandam arriveerde. In totaal zijn er in heel Nederland zo'n 400 paltrok houtzaagmolens werkzaam geweest. Vandaag de dag zijn er nog 5 van over.
modelschaal : 1/50
inspiratie : tekeningen van Sipman en paltrokmolen 'De Held Jozua'
materiaal : iepenhout; limba; meranti
gemaakt door : Jaap Kamphuis
De standerdmolen is een molentype dat tot ontwikkeling kwam in West-Vlaanderen en mogelijk tegelijkertijd aan de Engelse oost kust. De historie gaat terug tot de 11e eeuw.
modelschaal : 1/100
inspiratie : molen in Huizen
materiaal : meranti; limba; mdf
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Vrij kleine korenmolen in Friesland van het type kokermolen met stelling.
modelschaal : 1/100
inspiratie : molen 'de Vlijt' in Koudum
materiaal : meranti; wengé.
gemaakt door : Jaap Kamphuis
In de huidige koren- en pelmolen 'De Koker' te Wormer is de vaargrot aan de oostzijde vervallen. Het schaalmodel gaat terug naar de tijd dat de grot nog bestond (voor het begin van de 20e eeuw) en de molen werd gebruikt voor de vele scheepsbeschuit bakkerijen.
Aan het model wordt nog gewerkt.
modelschaal : 1/50
inspiratie : molen 'de Koker' in Wormer, voorheen 'De Zwarte Hengst'.
gegevens: diverse foto's en opmetingen.
materiaal : multiplex, grenen, teak, mdf, acryl verf en blanke jachtlak..
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Houtzaagmolen, type wip-stellingmolen op schuur. Ontstaan 17e eeuw. Deze molen werd gebouwd voor 1680 en werd gesloopt in 1916 (bron: Molen database). De mooie gevel bevond zich aan de wegzijde. Op oude foto's is te zien dat links en rechts op de gevel 'suikerpotjes' waren aangebracht. Ook in het model ontbreken deze niet.
modelschaal : 1/50
inspiratie : zaagmolen 'de Eendracht' / Bakkers houtzaagmolen in Broekerhaven.
materiaal : teak; meranti; rode ceder; iep; dak: triplex
verf : zwarte acrylverf afgedekt met een laag matte PU lak; dakpannen matte PU lak gekleurd met pannenrood.
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Wip watermolen gebouwd in 1897.
In de molen woonde een gezin met 6 kinderen! De rode kleur van de molen geeft aan dat er een Rooms-Katholiek polderbestuur is. Protestante polders lieten de molen groen schilderen. De roeden, trap en overige delen zijn geschilderd in overeenstemming met de kleuren in het Rijnland.
modelschaal : 1/50
inspiratie : Hoogmadese molen
materiaal : mdf, multiplex, meranti
verf: acrylverf afgedekt met een laag matte PU lak
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2020 nr 5
Pelmolen 'de Grootvorst' gebouwd in 1657 aan de Kalverringdijk. De molen verbrandde op 28 maart 1928 door een overslaande brand in naburig pakhuis De Haan.
modelschaal : 1/50
gebouwd door : Ben Tie
Nederland
Petmolen, 17e eeuw
Voor de fabricage van wit papier is helder water nodig. In de Zaanstreek werd dat opgepompt door 'petmolens' waarna het water door vijverbedden stroomde voor verdere zuivering.
modelschaal : 1/20
inspiratie : tekeningen van molenmaker Husslage
materiaal : grenen
gebouwd door : Peter Hoveling
Een eenvoudige molen die werd gebruikt voor het ontwateren van kleine gebieden is deze paaltjasker. Deze molens werden vooral aangetroffen in Noord Nederland en hebben een paal als vast draaipunt. Naast de paaltjasker zijn er nog de boktjasker en de staarttjasker.
Een vuistregel in Friesland zegt dat een tjasker ongeveer 500 liter water per minuut kan uitslaan.
modelschaal : 1/20
inspiratie : tekeningen van Sipman
materiaal : grenen
gemaakt door: Peter Hoveling
De geschiedenis van snuifmolen 'De Veldmuis' gaat terug tot 1689. In de molen werd zoals de naam al aangeeft tabak gemalen. Halverwege de 18e eeuw werd de molen verplaatst en verbouwd tot lattenzager. Begin 20e eeuw werd de molen onttakeld maar de schuren hebben tot 1977 hebben als lattenzagerij gefunctioneerd. In 2000 zijn de restanten van de molen verwijderd.
Anno 2018 zijn er plannen voor herbouw. De molen krijgt dan een woonbestemming. Dit is een studiemodel ten behoeve van de herbouw.
modelschaal : 1/50
inspiratie : Ontwerptekeningen molen 'De Veldmuis',
materiaal : grenen
gemaakt door: Peter Hoveling
Oliemolen 'De Zaadzaaier' werd gebouwd in 1690 en stond in Zaandam op de Hemmes. In 1928 is de molen onttakeld en in 1949 werden de restanten gesloopt. Er zijn plannen voor herbouw.
modelschaal : 1/50
inspiratie : Studietekeningen molen 'De Zaadzaaier'.
materiaal : grenen
gemaakt door: Peter Hoveling
Standerdmolen in de provincie Groot Polen (Wielkopolska)
modelschaal : 1/100
inspiratie : molens in Lednogora
materiaal : hout
gemaakt door: Jaap Kamphuis
In het district Wielkopolska (Groot Polen) staan veel standerdmolens. Veel van die molens zijn vervallen. Dit model laat een vervallen molen zien met kapotte vloerplanken en andere afgebroken stukken hout. Om de molen staan vervallen gebouwen die dienen als kippenhok of voor opslag van materialen.
Om te laten zien dat er restauratie plaatsvindt is de onderkant van de bekleding van de molen in 'nieuw' hout uitgevoerd. Op dit nieuwe kleed van de molen is bovendien een plaatje aangebracht dat aangeeft dat het hier om een echt monument gaat.
modelschaal : 1/50
inspiratie : vervallen molen in Brenno
materiaal : iep; limba. De vervallen gebouwen zijn gemaakt van multiplex.
afwerking : acrylverf
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2022 nr 3
Deze kleine molen steunt aan de voorzijde op een punt waar ze om kan draaien. Aan de achterzijde steunt de molen op twee grote wielen van hout of steen.
modelschaal : 1/50
inspiratie : molens bij Ansião
materiaal : teak hout
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Uit de provincie Dobrogea aan de Zwarte Zee kust zijn de molens verdwenen. Een laatste exemplaar verhuisde naar een museum. Dit model geeft het moment aan waarop een molensteen met behulp van de boven as omhoog wordt gehesen.
modelschaal : 1/50
inspiratie : historische foto herbouw molen Dunavat
materiaal : iepen hout, limba
gemaakt door : Jaap Kamphuis
In Karelië, Noord-Rusland, werden heel bijzondere standerdmolens gebouwd. De standerd werd omgeven door gestapelde balken en de molenas lag niet bovenin, maar onderin de molen en dreef zo het maalkoppel vanaf de onderzijde aan.
modelschaal : 1/50
inspiratie: molen in het openluchtmuseum 'Malye Karely' bij Arkhangelsk.
materiaal: iroko
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2022 nr 10
In Karelië, Noord-Rusland, werden heel bijzondere standerdmolens gebouwd. Deze molen verschilt van de anderen door de aanwezigheid van een balkon en schuine schoren die de standerd steunen. De molenas heeft zes wieken in plaats van vier. Ook hier ligt de molenas onderin de molen en wordt het koppel stenen van onderaf aangedreven.
modelschaal : 1/50
inspiratie: historische foto's.
materiaal: iroko
gemaakt door : Jaap Kamphuis
publicatie: beschreven in het blad "De Modelbouwer", 2022 nr 10
Twee verdiepingen standerdmolen gebouwd van gestapelde balken. Het hout is met een staalborstel geborsteld om het een natuurlijkere aanblik te geven.
modelschaal : 1/50
inspiratie : molen in Belgorod
materiaal : iroko
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Op het eiland Kizhi in Russisch Karelië bevinden zich veel houten gebouwen, waaronder een standerdmolen. De molenas wordt aan de voorzijde gesteund en binnen in de molen is de as voorzien van spaken waarmee een hele rij stampers kan worden bewogen. Ook is er achterin de molen een kleine maalsteen. De originele bouwmaterialen zijn berk en grenen. Helaas was de beschermende blanke lak een productiefout en staat het modelletje nu vreselijk te glanzen.
modelschaal : 1/50
inspiratie : Kizhi island, Karelië - (oorspronkelijkVokostrov district Medvezhyegorsk)
materiaal : iroko
gemaakt door : Jaap Kamphuis
Meer naar het centrum van Europees Rusland staan achtkante molens met een draaibare kap. Ook hier bestaat de molen uit gestapelde balken. Een koningsspil loop van boven naar beneden en een spoorwiel drijft van onderen de steenspillen aan die de twee koppels maalstenen aandrijven. Op de vloer boven de maalvloer bevinden zich twee grote graanbunkers.
modelschaal : 1/50
inspiratie : molen van Chirshi
materiaal : iroko
gemaakt door: Jaap Kamphuis